Sardes, Paranın ilk kullanıldığı yer

Belki tarihe merakı olmayan bir çok kişi tarafından bilinmemektedir ama parayı bulan Lidyalılar Anadolu topraklarında yaşamışlardır. İlk para kullanımı bugün Sart Antik Şehri dediğimiz Manisa – Salihli yakınlarındaki bu bölgede olmuştur. O dönemde Sardis Kenti Lydia Krallığa başkentlik etmiştir.

Sardis’deki yerleşim 3000 yıl öncesine dayanmaktadır. Antik şehirde yapılan kazılarda Erken Bronz Dönemine ait eserlerin yanı sıra MÖ 3 ile 7 bin’e uzanan Neolitik Çağa ait eserlerde bulunmuştur. Sardis şehri MÖ 7 ci yüzyıl ile MS 7 ci yüzyıla kadar 1500 yıllık bir dönemde çok önemli bir şehirdi. Roma dönemine ait surlar 300 hektar alanı çevrelemekteydi. Dönemin Lidya Kralları Giges, Alyattes ve Krezus (Karun) oldukça zenginlerdi. Bugün hala dilimizden düşmeyen Karun kadar zengin deyişi Lidya’lılar döneminden günümüze kadar gelmiştir. Günümüzde İzmir Ankara karayolundan da görülen kraliyet tepe mezarları veya Bintepeler denen bölgede onlarca tümülüs bulunmaktadır, buda Lidya servetinin kanıtıdır. Lidya Krallığı, Sart Çayının kumlarından altın çıkartarak işlemiştir, 1968 yılındaki kazılarda Sart yerleşim bölgesinin kuzeyinde altın işleme atölyeleri bulunmuştur.

Anadolu’nun M.Ö. 6. yüzyılda Persler tarafından istila edilmesiyle Sart, Perslerin önemli bir idari merkezi haline gelmiş ve bu dönemde satraplara yani Pers Valilerine ev sahipliği yapmıştır. MÖ 334 yılında Büyük İskender’in istilası ile birlikte şehir, Artemis Tapınağı, Gynasium, Tiyatro ve Agoralar ile hızla Helenleşmiştir. MÖ 1ci ve MS 4cü yüzyıl arasında yer alan Roma Döneminde şehir hamamlar ve benzeri unsurlarla donatılarak Greko-Roman Metropol hüviyetine bürünmüştür. Bu büyük şehrin en son safhası MS 4 cü ve MS 7 ci yüzyıllar arasındaki Geç Roma Dönemidir. Bugün bu döneme ait önemli kalıntılar halen mevcuttur. Şehirdeki nüfus 18. ve 19. yüzyıllarda küçülmüş ve bir kaç haneden oluşan mezra haline gelmiştir. Bugünkü Sart beldesi 1919-1922 yıllarındaki Kurtuluş Savaşını takiben yeniden gelişmiştir.

Bugüne kadar Türkiye’de gördüğüm antik kentler içinde beni en çok etkileyen yer Sart oldu. Yapıya yaklaşırken görkemli duruşu uzaklardan insanı etkilemeye başlıyor. Yapının yanına gelip devasa sütunlara aşağıdan baktığınızda ne kadar heybetli bir yapı olduğu bir kere daha görüyorsunuz. Sardis Şehrine 1 km mesafede Artemiz tapınağı yer alıyor. Belliki o tapınakta zamanında oldukça ihtişamlı bir yermiş ancak bugün görebileceğiniz ayakta kalmış 3-5 sütundan başka bir şey yok maalesef. Tabiki Sardis’e kadar geldiğinizde burayı görmemezlik olmaz. Özellikle gün batımı fotoğraf çekmek için ideal bu saatlerde sütunların üzerine güzel bir ışık düşüyor.[:en]Belki tarihe merakı olmayan bir çok kişi tarafından bilinmemektedir ama parayı bulan Lidya’lılar Anadaolu topraklarında yaşamışlardır. İlk para kullanımı bugün Sart Antik Şehri dediğimiz Manisa – Salihli yakınlarındaki bu bölgede olmuştur. O dönemde Sardis Kenti Lydia Krallığa başkentlik etmiştir.

Sardis’deki yerleşim 3000 yıl öncesine dayanmaktadır. Antik şehirde yapılan kazılarda Erken Bronz Dönemine ait eserlerin yanı sıra MÖ 3 ile 7 bin’e uzanan Neolitik Çağa ait eserlerde bulunmuştur. Sardis şehri MÖ 7 ci yüzyıl ile MS 7 ci yüzyıla kadar 1500 yıllık bir dönemde çok önemli bir şehirdi. Roma dönemine ait surlar 300 hektar alanı çevrelemekteydi. Dönemin Lidya Kralları Giges, Alyattes ve Krezus (Karun) oldukça zenginlerdi. Bugün hala dilimizden düşmeyen Karun kadar zengin deyişi Lidya’lılar döneminden günümüze kadar gelmiştir. Günümüzde İzmir Ankara karayolundan da görülen kraliyet tepe mezarları veya Bintepeler denen bölgede onlarca tümülüs bulunmaktadır, buda Lidya servetinin kanıtıdır. Lidya Krallığı, Sart Çayının kumlarından altın çıkartarak işlemiştir, 1968 yılındaki kazılarda Sart yerleşim bölgesinin kuzeyinde altın işleme atölyeleri bulunmuştur.

Anadolu’nun MÖ 6 cı yüzyılda Persler tarfından istila edilmesiyle Sart, Perslerin önemli bir idari merkezi haline gelmiş ve bu dönemde satraplara yani Pers Valilerine ev sahipliği yapmıştır. MÖ 334 yılında Büyük İskender’in istilası ile birlikte şehir, Artemis Tapınağı, Gynasium, Tiyatro ve Agoralar ile hızla Helenleşmiştir. MÖ 1ci ve MS 4cü yüzyıl arasında yer alan Roma Döneminde şehir hamamlar ve benzeri unsurlarla donatılarak Greko-Roman Metropol hüviyetine bürünmüştür. Bu büyük şehrin en son safhası MS 4 cü ve MS 7 ci yüzyıllar arasındaki Geç Roma Dönemidir. Bugün bu döneme ait önemli kalıntılar halen mevcuttur. Şehirdeki nufüs 18 ci ve 19 cu yüzyıllarda küçülmüş ve bir kaç haneden oluşan mezra haline gelmiştir. Bugünkü Sart beldesi 1919-1922 yıllarındaki Kurtuluş Savaşını takiben yeniden gelişmiştir.

Bugüne kadar Türkiye’de gördüğüm antik kentler içinde beni en çok etkileyen yer Sart oldu. Yapıya yaklaşırken görkemli duruşu uzaklardan insanı etkilemeye başlıyor. Yapının yanına gelip devasa sütunlara aşağıdan baktığınızda ne kadar heybetli bir yapı olduğu bir kere daha görüyorsunuz. Sardis Şehrine 1 km mesafede Artemiz tapınağı yer alıyor. Belliki o tapınakta zamanında oldukça ihtişamlı bir yermiş ancak bugün görebileceğiniz ayakta kalmış 3-5 sütundan başka bir şey yok malesef. Tabiki Sardis’e kadar geldiğinizde burayı görmemezlik olmaz. Özellikle gün batımı fotoğraf çekmek için ideal bu saatlerde sütunların üzerine güzel bir ışık düşüyor.