Macahel, bir dünya harikası

Artvin’in Borçka ilçesine bağlı Macahel, bir dünya harikası. Toplamda 18 köyden oluşan, ancak 1921’de belirlenen Türkiye – Rusya sınır anlaşması çerçevesinde bu köylerin 12 tanesi Gürcistan’da 6 tanesi ise Türkiye sınırları içinde kalmış. Gürcü dilinde Maca (el), Hel (bilek) anlamına geliyor. Gürcü dilindeki eski adı ile Hertvis, yeni adı ile Camili Köyü bu köyler içinde bileği temsil ediyor. Bugün Macahel’i oluşturan altı köyün isimleri Camili, Efeler, Kayalar, Uğur, Düzenli ve Maral’dır.

Macahel’e nasıl gidilir?

Camili’ye ulaşmak için Borçka’dan sonra oldukça çetin bir yol kat etmek gerekiyor. Geçmiş yıllardan Karadeniz yollarına alışkın olmama rağmen bu yıl arabayı Camili yolunda iki kere çamura oturttuğumu hemen söyleyeyim. Buraya giderken araç kiralayacaksanız biraz yüksek olmasına dikkat etmek gerekiyor. Yine de biz kiraladığımız Clio-Sembol ile bu yolları aşmayı başardık.

Borçka, Karagöl’den sonra Camili’ye yaklaşık 20 km lik bir yol var; ancak yol oldukça bozuk olduğundan bu mesafeyi 2 ile 2,5 saat arasında alabiliyorsunuz. Bu yollarda araç kullanmakta işin ayrı bir keyfi tabiki. Camili’ye giderken 2900 m yükseklikte bulunan Cankurtaran Geçidi’nden geçiyorsunuz, burada manzara müthiş, mutlaka durup etrafı izleyin.

Macahel’de görülecek yerler

Camili’nin girişinde sizi Tema’nın yapmış olduğu misafirhane karşılıyor. Tema’nın hemen yanında oldukça eski ve güzel ahşap bir ev var, evin sahibi Hasan Yavuz Bey. Bu güzel ahşap evde gelenleri misafir ediyor. Misafir ediyor diyorum çünkü burada kaldığımız sürece kendimi bir otel yada pansiyonda kalıyor gibi hissetmedim. Hasan Bey tüm yemekleri bizimle birlikte yedi. Bazen sofrayı hazırlamasına yardımcı olduk.

Yemek boyunca kendisinin hoş sohbetlerini dinledik. Aslında evinin geçimini kamyon şöförlüğünden sağlıyormuş. Sakın aklınıza klasik bir kamyon şöförü getirmeyin. Hasan Bey son derece bilgili ve oldukça güzel konuşuyor.

Kendisinden Macahel bölgesinin Unesco tarafından Türkiye’de ki ilk biyosfer rezerv alanı ilan edildiğini öğrendik. Bu anlamda vahşi yaşam ve doğada ki bazı bitkiler korumaya alınmış. Ancak yöre halkı kendilerine sorulmadan bu karar alındığı için ve bir takım dayatmaların getirildiğinden dolayı projeye biraz tepkili. Bu konuda bir iddianame hazırlayarak Unesco’ya bu kararının buradaki doğal yaşamı bir süre sonra bitireceğini bu nedenle iptaline gidilmesi gerektiğini bildirmişler ancak iptal istekleri red edilmiş. (Hasan Bey maalesef 2014 yılında vefat etti)

Hasan Bey’in evinde konakladığımız süre içerisinde ki bu ev tamamen bize aitti, (kendileri bir başka evde yaşıyor) eşi oldukça güzel Gürcü yemekleri yaptı. Yaşadıkları yerin özellikleri gereği çok fazla et tüketmeyip sebze ağırlıklı besleniyorlar. Olur da yolunuz düşerse mutlaka Gürcü mantısı (Silor) ve kırmızı pancar yemeğini (Zurvili) denemenizi tavsiye ederim ikisi de oldukça lezzetli. Hasan Bey’in evinde konaklamak isterseniz sabah kahvaltısı ve akşam yemeği fiyata dahil ancak öğle yemeğini de orada yemek zorundasınız çünkü köyde başka seçeneğiniz yok. Konaklama için Hasan Beyin telefonu 0532 760 2209, kişi başı fiyat 50 ytl.

Camili köyünde yaşlılardan oluşan Maçahela isimli bir koro var. Bu kişilerin hiç biri müzik eğitimi almamış olmalarına rağmen çok sesli müzik yapıyorlar. Yaş ortalaması 70 olan koro üyeleri 2004 yılında bir de albüm çıkarmış. Halen konserler vermeye devam ediyorlar. Gürcü kökenli olan sanatçılar 200-300 yıllık Gürcü şarkıları söylüyorlar. Bir miktar ödeme karşılığında kendilerini Camili’de dinlemek mümkün.

Gürcistan sınırı Camili’nin hemen 150 metre aşağısından geçiyor. Kışın şartlar çetin olduğunda alışveriş için Artvin veya Borçka yerine özel protokollerle Gürcistan’a gidip geliniyor. Orada bulunduğumuz 2008 Ağustos ayında malesef savaş olduğundan geçişler kapatılmış durumdaydı.

Camili’de konaklayarak, iyi yürürüm derseniz birkaç saatlik yürüme mesafesinde Gorgit ve Beyaz Su yaylarına gitmek mümkün. Bu yerlere rehbersiz yürümek hem sakıncalı hem de kaybolma ihtimaliniz yüksek. Gorgit yaylasında asırlık ağaçların bulunduğu çok eski bir orman mevcut. Maalesef bize rehberlik edecek olan Hasan bey müsait olmadığı için bu yayları sonraki gelişimizde görebildik. Yine yürüme mesafesinde Maral köydeki, Maral şelalesini ziyaret ettik. Bu yolun bir kısmını araçla gidebiliyorsunuz bir yerden sonra araba yolu bitiyor 45 dakikalık bir patika yürüyüşü yapıp, 20 dakikalık biraz tehlikeli bir inişle şelalenin yanına ulaşıyorsunuz.

Dilerseniz ayakkabılarınızı çıkarıp derenin içinden şelalenin diğer tarafına geçip tam altında yer alarak o güzel serinliği ve muhteşem ıslak yeşillikleri yakından görebiliyorsunuz ki bu kadar yolu giderseniz bunu yapmanızı tavsiye ederim. Görülecek yerler için bir seçim yapılmalı. Çünkü, Maral şelalesini görmek yarım gününüzü alıyor. Bu da sabah erken yola çıkarsanız geçerli, biraz geç kalkıp keyif yapmak isterseniz tam bir gününüz gidebilir. Gerçi temiz hava her sabah saat 6-7 gibi hepimizi uyandırdı. Fotoğraf için Maral şelalesinde çekilecek sadece 2-3 kare var. Doğada yürüyüş yapmak için ise güzel bir seçim. Yine de bana sorarsanız şelale yerine Gorgit veya Beyazsu Yaylası daha cazip bir seçim derim.

Macahel doğal zenginliklerle dolu bir yer ve vahşi yaşam devam ediyor. Akşamları çakalların ulumaları oldukça yakından duyuluyor. Ayılar tarladaki mısırlara ve kovandaki ballara geceleri saldırıyorlar. Bunu önlemek için ilginç bir çözüm bulan köylüler tarlalarına bir düzenek kurarak belirli aralıklarla silah sesine benzeyen fakat tüple patlatılan bir nevi zararsız ses bombası icat etmişler. Sabaha kadar bu tüpler sırayla her tarlada patlıyor. Fakat ayı deyip geçmemek lazım bazen bu sese alışan ayılar korkusuzca gelip tüpleri bir darbede devirip tarlaya ya da kovanlara saldırabiliyormuş.

Arıcılık yöredeki zengin bitki örtüsü nedeni ile vazgeçilmezlerden. Efeler köyünde Tema’nın bir kraliçe arı üretme çiftliği mevcut. Burada ürettikleri kraliçe arıların tanesini 45 ytl den satıyorlar. Kovanlara konan kraliçe arılar bir seferde bir çok yumurta bırakıyor bu yumurtalar erkek arılar tarafından dölleniyor. Eğer kraliçe arı çalışkan ise kovanı da genlerden dolayı çalışkan oluyor. Kovandaki kraliçe arı birkaç yıl içinde güçsüz düştüğünde, kovandan bir başka arı başa geçmek için kraliçe arıyı devirebiliyor. Böyle bir durum gerçekleştiğinde eski kraliçe arı ve onu kabul edenler kovanı terk ederek bir ağaçta kendi kovanlarını oluşturuyorlar. Buna oğul verme deniyor. Bu kovan takip edilip bulunursa yeniden bir başka kovan içine konuluyor ve bal üretimi devam ediliyor.

Arılar ile ilgili öğrendiğimiz bir başka özellik de her sarı arının bal arısı olmadığı oldu. Bal arılarının vücutları tek parça oluşuyor. Eşek arısı dedikleri bir başka sarı arı var ve vücudu iki parçadan oluşuyor. Bu arılar 9 kere sokma özelliğine sahip ancak 9. sokuşlarında ölüyorlar. Bal arıları ise sadece bir kere sokup ölüyor.

Macahel en az 5 gün ayrılması gereken bir coğrafya. Buraya giderken yolunuzun üzerindeki Borçka Karagöl’e mutlaka uğrayıp etrafında yürüyüş yapmanızı, birkaç kare fotograf çekmenizi ve alabalık yemenizi tavsiye ederim. Beslendikleri su mineral açısından bir hayli zengin olduğu için bu balıkların lezzeti oldukça güzel. Karadeniz’de bir çok yerde alabalık yiyebilirsiniz, denizden çıkan balık kadar lezzetli olduğunu göreceksiniz.